Owady niszczące drewno - jak sobie z nimi radzić?

Jedne traktują go jako główne źródło pożywienia, inne jako doskonałe miejsce na kryjówkę, a jeszcze inne jako przyjazne środowisko do rozwoju i życia. Tym materiałem jest drewno, a „oprawcą” ksylofagi – owady niszczące drewno. Stanowią one duże zagrożenie, dlatego tak kluczowa i konieczna staje się ochrona drewna.

Owady niszczące drewno. Podstawowa klasyfikacja.

Wyróżnić można trzy podstawowe kategorie, w zależności od miejsca i czasu powstawania uszkodzeń drewna: owady uszkadzające drewno w lesie (m.in. uszkodzone, połamane, oczekujące na wywóz), owady uszkadzające drewno na składnicach oraz owady niszczące drewno wyrobione. Ten prosty podział pozwala na klasyfikację szkodników drewna, niemniej jednak niektóre gatunki owadów będą należeć do dwóch, a nawet trzech kategorii. Taki podział ma na celu przede wszystkim usystematyzowanie zabiegów ochronnych.

Owady niszczące drewno wyrobione. Jak chronić drewno?

Nasze krajowe drewnojady najczęściej wykorzystują drewno jako pokarm i kryjówkę i to one są sprawcami największych zniszczeń. Wśród owadów niszczących wyrobione drewno wyróżnić można:

• Owady niszczące powietrznosuche drewno, m.in. spuszczel pospolity, miazgowiec parkietowiec, kołatek domowy i wyschlik grzebykorożny,
• Owady niszczące zawilgocone i zagrzybione drewno, m.in. kołatek uparty,
• Owady niszczące konstrukcje drewniane, zawleczone wraz z materiałem znajdującym się na składnicach, m.in. wykarczak sosnowiec, szczapówka bruzdkowana, trzpiennik olbrzymi i kruszel czarny,
• Owady niszczące nieokorowane drewno w konstrukcjach, m.in. zagwoździk fioletowy i stukacz świerkowiec,
• Owady wykorzystujące drewno jako kryjówkę, m.in. mrówki: hurtnica, gmachówka.

W jaki sposób ochronić wyrobiony materiał przed niszczącymi go owadami? Profilaktyka ma tutaj ogromne znaczenie, gdyż może w dużej mierze zapobiec inwazji szkodników. Polega na doborze drewna o odpowiedniej jakości, niedopuszczaniu do zawilgocenia i zagrzybienia drewna, stosowaniu okorowanego drewna i utrzymywaniu odpowiedniej higieny w budynkach.

Oprócz profilaktyki jest również zwalczanie, czyli dezynsekcja. No właśnie, co w przypadku kiedy zauważymy ślady świadczące o obecności owadów? Jak zwalczyć szkodniki drewna? Dezynsekcja to nic innego jak chemiczna ochrona drewna: stosowane impregnaty do drewna lub gazy. Są również metody nie chemiczne i cieszące się coraz większą popularnością – np. zwalczanie szkodników drewna mikrofalami. Stosowane przez nas metody przy zwalczaniu drewnojadów znajdziecie w zakładce: oferta.

Owady niszczące drewno na składnicach. Jak usunąć szkodniki z drewna?

Drewno składowane przyciąga bardzo dużo gatunków owadów, które chętnie je zasiedlają. Ale są też i te, które zasiedliły materiał już dużo wcześniej, kiedy był jeszcze żywym drzewem. Wśród owadów tych wyróżnić możemy:

• Owady niszczące przesuszony (okrągły, przetarty) surowiec oraz materiał bez kory i w korze, m.in. miazgowiec parkietowiec i wyschlik grzebykorożny,
• Owady niszczące wilgotne drewno okrągłe, m.in. rytel pospolity, drwalnik paskowany, trzpiennik sosnowiec i kruszel czarny,
• Owady uszkadzające okrągły i przetarty surowiec w korze, m.in. zagwoździk fioletowy.

I tutaj sprawdza się zasada, że lepiej zapobiegać niż zwalczać. Aby ochronić drewno składowane przed zasiedlającymi je owadami powinno zadbać się o przestrzeganie higieny w lesie: przestrzegać pory ścinki, wywózki i przede wszystkim utrzymywać odpowiednie warunki na składnicach drewna.

Drewno składować można na sucho lub na mokro – w basenach lub poprzez zraszanie. Najczęściej jednak składuje się je na sucho, dlatego warto aby wierzchnia warstwa gruntu do głębokości 10 cm była usuwana, i tak przygotowane podłoże pokryte żwirem. Dzięki temu można zapobiec zimowaniu niektórych chrząszczy, takich jak drwalnik paskowany (link do szkodnika). Ponadto należy przestrzegać innych reguł:

• Najodpowiedniejsza pora ścinki i wywozu drzew z lasu to okres od początku października do końca marca,
• Silnie opanowane drewno powinno być od razu przerabiane na opał z dala od składowiska,
• Te mniej opanowane drewno składować powinno się oddzielnie i od razu przecierać, dzięki czemu ograniczymy niszczenie głębszych warstw,
• Należy zapewnić odpowiednią kontrolę drewna, zwłaszcza w okresie letnim i wiosennym,
• Należy przeprowadzić chemiczną ochronę drewna przy zastosowaniu jednorazowego oprysku powierzchni odpowiednim preparatem,
• Wszystkie drewniane budynki na składowiskach powinny zostać zabezpieczone przed owadami.

Owady w drewnie. Co je przyciąga?

To co zapewnia rozwój owadom żywiącym się drewnem to oczywiście znajdujące się w nim składniki: celuloza, hemiceluloza, białko, witaminy, niektóre sterole. Aby larwy rozwijały się prawidłowo oprócz składników odżywczych potrzebują także odpowiednich warunków termicznych i wilgotnościowych. To wszystko rozstrzyga o możliwości i szybkości rozwoju larw, a także o możliwości składania jaj przez dorosłe samice. To właśnie warunki termiczne wpływają na porę rójki, na długość życia i tempo rozwoju zarodków w jajach.

Oczywiście każdy gatunek owadów ma swoje optymalne warunki termiczne i wilgotnościowe i ma to odzwierciedlenie w opanowywanym przez nie materiale: czy to na składnicy, czy w lesie czy w budynkach drewnianych. I tak dla przykładu, spuszczel pospolity atakuje więźby dachowe i poddasza, czyli te elementy najbardziej nagrzewające się latem. Z kolei kołatek domowy preferuje dolne części budynków, takie jak piwnice.

Chrząszcz szkodnik drewna.

Do owadów niszczących drewno zaliczamy kilka rzędów owadów: błonkoskrzydłe, zamieszkujące strefę tropikalną i subtropikalną termity oraz najbardziej znany i liczny rząd – chrząszcze. To te ostatnie uznawane są za najgroźniejsze krajowe robaki w drewnie.

Jest kilka rodzin chrząszczy, wśród których można wytypować sprawców największych uszkodzeń drewna. Są to:

• Drwionkowate, a wśród nich rytel pospolity. Przechodzą swój cykl rozwojowy w drewnie i mogą powodować poważne szkody w niedosuszonym materiale,
• Miazgowcowate, a wśród nich miazgowiec parkietowiec, miazgowiec brunatny. Żerują w bielastej części drewna, atakują drewniane elementy wystroju wnętrz, m.in. boazerie, meble,
• Kołatkowate, a wśród nich stukacz świerkowiec, tykotek pstry, kołatek domowy, kołatek uparty, wyschlik grzebykorożny. Większość gatunków chrząszczy z tej rodziny to groźne szkodniki techniczne drewna,
• Kózkowate, a wśród nich spuszczel pospolity, wykarczak sosnowiec, zagwoździk fioletowy, szczapówka bruzdkowana. Atakują zarówno drzewa żywe, jak i martwe, wiele z nich to groźne szkodniki drewna konstrukcyjnego,
• Ryjkowcowate, a wśród nich kornik drukarz, drwalnik paskowany. To znane szkodniki lasów i sadów,
• Skórniki, a wśród nich skórnik słoniniec i skórnik natrupek. Wykorzystują drewno jedynie jako miejsce ukrycia w czasie przepoczwarzenia. Nie powodują dużych szkód, zaliczane są raczej do okazjonalnych szkodników drewna.

Jeśli chodzi o pozostałe rzędy owadów to wśród popularnych błonkoskrzydłych niszczących drewno znajdziemy trzpiennikowate (trzpiennik olbrzymi, kruszel czarny), buczowate (bucz olszynowiec), mrówkowate (hurtnica czarna, gmachówka pniowa) oraz osowate (osa, szerszeń).